اثر نوع هورمون و غلظت محیط پایه بر جوانه زنی و پرآوری ریز نمونه‌های رز ساناز (Rosa chinensis var. Elvis)

چکیده: سابقه و هدف: گل رز به‌عنوان ملکه گل‌ها از عهد باستان مورد توجه بشر بوده است. در حال حاضر یکی از محبوب‌ترین گل‌های جهان است و از لحاظ میزان تولید در صدر قرار دارد. رز ساناز یکی از انواع رز‌های زینتی است که امروزه به مقدار گسترده‌ای در فضای سبز و پارک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. رز ساناز (Rosa chinensis var. Elvis) یکی از چندین گونه رز کشور ماست که پایه‌های آن را به‌وسیله روش‌های سنتی تکثیر و در بازار به فروش می‌رسانند. از آن‌جایی‌که تولید آن از طریق روش‌های سنتی با محدودیت زمانی و کمبود پایه‌های پیوندی همراه است، این تحقیق، به‌دنبال تعیین شرایط بهینه ریز‌ازدیادی گونه رز رقم ساناز از طریق روش کشت بافت می‌باشد. مواد و روش‌ها: به‌منظور تکثیر این گونه، جوانه‌های جانبی و انتهایی شاخه‌های تهیه شده از نهال‌های پرورش یافته در گلدان به‌عنوان ریزنمونه استفاده شد. محیط‌های مورد بررسی جهت پرآوری و باززایی شامل محیط MS، MS/2 و MS/4 بود. هورمون‌های مورد استفاده شامل هورمون 6- بنزیل‌آمینو‌پورین (BAP) با غلظت‌های 0 ، 1، 3 و 5 میلی‌گرم در لیتر و هورمون ایندول بوتیریک اسید (IBA) با غلظت‌های 0، 1/0 ، 3/0و 5/0 میلی‌گرم در لیتر می‌باشد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام گرفت و هر تکرار شامل 5 ریزنمونه بود. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بستر MS دارای بیشترین درصد باززایی و ترکیب تیمار بستر MS تمام غلظت، همراه با 3 میلی‌گرم در لیتر هورمون BAP بیشترین باززایی را به‌خود اختصاص داده ‌است. بیشترین مقدار شاخه‌زایی در غلظت 5 میلی‌گرم در لیتر BAP حاصل شد. ترکیب تیمار محیط پایه MS/4 همراه با 5 میلی‌گرم در لیتر BAP و محیط پایه MS/4 همراه با 5/0 میلی‌گرم در لیترIBA و 5 میلی‌گرم در لیتر BAP بیشترین شاخه‌زایی را از خود نشان دادند. محیط MS/4 حاوی 5/0 میلی‌گرم در لیتر IBA و 5 میلی‌گرم در لیتر BAP دارای کمترین و محیط MS فاقد هورمون، بیشترین طول شاخه را داشتند. شاخه‌های تولیدی با موفقیت ریشه‌دار شدند. سپس گیاهچه‌های ریشه‌دار شده به شرایط خارج از آزمایشگاه منتقل و سازگار شدند. نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج حاصل از تحقیق می‌توان گفت که محیط پایهMS تمام غلظت محیط مناسبی برای گونه رز ساناز می‌باشد. گونه ساناز در غلظت‌های نسبتاً بالای سیتوکینین (BAP) از باززایی و شاخه‌زایی نسبتاً بالایی برخوردار است. با افزایش میزان سیتوکینین محیط تعداد شاخه‌های ایجاد شده افزایش یافت اما طول شاخه‌ها کاهش یافت. بیشترین رشد شاخه‌ها در محیط فاقد هورمون اتفاق افتاد.